`S WINTERS BUITEN

Als het twee dagen van de zeven hard waait, en twee andere dagen regent en hagelt dat het een weinig klettert, dan blijven de steelui binnen hunne muren, ook zelfs gedurende de drie dagen van de week, die overblijven, waarop de zon bij tijden door de wolken breekt en allerliefst schijnt over de kwijnende natuur; want ze hebben van `s morgens af dat zij hun bed verlieten, tot twaalf uren toe, een nevel gezien, en weten niet welk mooi weer daar in het najaar gewoonlijk op volgt; en al weten zij dat ook, `zij gaan niet meer uit; zij kunnen niet meer op het weer aan;' zij durven niet zonder, zij willen niet mèt een regenscherm wandelen; hun, toch noodzakelijke, overjas valt hun te zwaar; en honderdmaal op een dag herhalen zij voor elkander de afgesleten opmerking, `dat zulk weer erger is dan een fiksche kou,' en dat zij naar een vuurtje zouden verlangen om de nattigheid, en ook stellig stoken zouden, indien het maar November ware. Het is dan half October, en hun winter is formeel begonnen.

Met November komt het vuurtje, komen de tochtlatten met schapevacht, de lange avonden, de morsige straten, en de onstichtelijke koude in groote kerken, met en benevens alle soorten van overkleederen. Dan volgt December, met de boa's en de moffen, en de almanakken (morgenrood en avondschemering, in onderlingen wedstrijd) en de St. Nikolaas, als het altijd te slecht weer is om uit te gaan, met een onverwachte sneeuwbui, die op éénen dag twintig nieuwe dameshoeden bederft, en de kleine nachtvorsten die doen rillen, niet van koude, maar van schrik. Het heilig kerstfeest, op het land zoo liefelijk, zoo eerbiedig gevierd, en zich zoo harmonisch aansluitende aan de vredige stilte, die het voorgaat en opvolgt, geeft in de stad het teeken voor drukte en gewoel en feestgejuich van allerlei aard; en na den ijslijken nieuwjaarsdag, waarop honderden verkouden worden, wordt een eerlijk huisvader overstroomd van concertprogramma's, die hem met een benepen hart de hoofden zijner op uitgaan beluste dochters tellen doen; en er is een onafgebroken spreken en handelen in de stad over danspartijen en comedies en soirées littéraires, en soirées musicales, en andere soirées, die noch het een noch het ander zijn, maar uiterst stijf en vervelend en akelig; en men verzadigt zich zoo over en te over aan de wintervermaken, dat men er in vier weken genoeg van heeft. En onderwijl regeeren de koude en de armoede, het ijs in de grachten, en de bedelarij op de sluizen. En nog twee volle maanden kijkt men mismoedig elken morgen op den thermometer, en telt men morrende het aantal `wintertjes' op. En eer men den neus buiten de poort steekt, moet er groen aan de boomen wezen; en eer men tevreden is over zijn kleine wandeling, moet het tenminste Mei zijn. Dat is dus een winter van half October tot de Meimaand toe. En dan heeft de steeman die buiten komt een gevoel alsof er eene plotselinge, eene eensklapsche verandering van decoratie gekomen is; want hij heeft niets van al die opwekkelijke toebereidselen gezien, die de natuur maakt, noch haar op den onderhoudenden weg harer stille vorderingen mogen gadeslaan. Hij heeft al de vreugde gemist, die de buitenman gesmaakt heeft, toen zijn eerste kip begon te leggen en zijn eerste sneeuwklokje bloeide op den naakten en harden grond. Hij heeft de ganzen niet zien vertrekken, en de spreeuwen en kieviten niet zien aankomen, noch ook, drie dagen voordat de wind zuiëlijkte, van zijn weerwijzen tuinbaas of grijzen pachter gehoord dat de wind zuiëlijken zou.

Die een Buiten heeft, en genoodzaakt of verstandig genoeg is er s winters te blijven, staat des morgens met de zon op. Dat valt dan, wat den tijd betreft, nog al gemakkelijk, want ook de zon zelve is in dat jaargetijde niet zeer matineus. Maar laten wij elkander niets wijsmaken! Hierin staan steeman en buitenman gelijk, dat dit oogenblik het moeilijkste is van den geheelen dag. Want het bed is warm, de kamer koud, en de mensch lui; daarenboven kan het water in het lampet bevroren zijn, en de neiging om `zich nog eens om te keeren' is ons geslacht aangeboren. Maar heeft men eenmaal gezegevierd, dan heeft men buiten tenminste de zelfvoldoening de zon werkelijk te zien; terwijl gij' heeren en dames in de stad! alweder het reusachtig `MANUFACTUREN' bij uw overbuurman lezen moogt, of het beknopter, maar niet minder tergend `SCHRIJF- EN KANTOORBEHOEFTEN'; op zijn hoogst, indien uw overbuurman een logementhouder is, hebt gij het voorrecht uwe nuchtere blikken op te slaan tot het vergulde beeld van het lieve hemellicht zelf, met stralen van een duim dik en schele oogen. Benijdbaar, zoo gij op een gracht woont, en niets ziet dan het zwarte ijs, met hoopen asch en vuilnis, daar tot uw verkwikking op geworpen in het oogenblik dat gij uwe legerstede verliet; benijdbaar, zoo gij in een achterkamer huist, en over een smallen tuin tegen de donkere gestalten van hooge pakhuizen met gesloten blinden op moogt zien! Maar kom nu eens voor dit venster, dat op het oosten ziet, en zie, over het weiland heen, grijs van vederachtigen rijp, de koperkleurige kimme met die bloedroode schijf, half nog bedekt en half opgerezen, die als wij kerstmis gehad hebben een rooden wedergloed op de sneeuw zal werpen, duizendmaal mooier dan de beste bengaalsche vlam over de zangerige helden van het vijfde bedrijf eener opera, of over de heuvelen van doek in een ballet; of kijk, door het andere raam, naar het westen uit, en zie de groene sparren met een dun en tintelend weefsel behangen, en de statige menigte van eerwaardige dorre beuken (een kaal hoofd is eerwaardig) daar achter, met de toppen in den nevel, die als zachte droppels langs de stammen leekt; die krijgen ook na kerstmis hun schitterend sneeuwkleed aan, willen wij hopen. Dat is alles mooi, zegt gij, mijn waarde lezer! maar men kan toch den geheelen dag niet naar de zon en naar de boomen kijken; wat voert de buitenman uit? hoe houdt hij zich bezig? waarmede vermaakt hij zich?

Het is December; zijn hout moet gehakt, en hij gaat rond met zijn opzichter, om te zeggen welke opgaande boomen aan de beurt liggen en welk hakhout het kapjaar heeft bereikt. Ook is de jacht nog niet gesloten, en hij laad t `groote zes' op zijn geweer in plaats van `kleine', want het haas heeft, zoowel als gij, zijn winterpels aan, en als hij tot den donker toe de weitasch over den rechteren den hagelzak over den linkerschouder gedragen heeft, en het overgehaald geweer in de hand, en een paar hazen en een paar houtsnippen voor zijn vrienden in de stad bovendien, dan eet hij als een wolf, en wèl zoo goed als gij, mijnheer, al gloeide uw kantoorkachel ook nog zoo, en al hebt gij u ook nog zoo geanimeerd op de beurs. Des avonds is hij veel te moe om zich te vervelen; hij maakt zich gemakkelijk met kamerjapon en pantoffels, en heeft het zeer druk over het haas, dat hij in `den looper' schoot en dat schreeuwde als een kind; het haas, dat hij vlak in de `kamer' schoot, en morsdood lag; en het haas, daar hij `de wol' heeft zien afstuiven, dat ook werkelijk over den `bol' buitelde, maar toen de beenen weer opnam, om hier of daar in een verborgen hoek te gaan liggen sterven; of wel, met het wagen van gissingen, waar dat haas mag zijn gaan `drukken', dat hij in de wijdte opgaan zag, en waar de snippen mogen zijn neergevallen, daar zijn geweer op geketst heeft. En zijn gezin en buren, om den haard vergaderd, hooren met belangstelling en welgevallen nog eens naar de oude jachtfeiten, van de drie hoenders met de twee loopen, en van de twee eenden in één schot! - Komen ook de boeren niet betalen en daarbij hunne huiselijke zaken openleggen? En komt de dominé niet om een partij te schaken? En schrijft gij zelf, daar binnen de muren, geen boeken genoeg voor hem? En krijgt hij niet tweemaal in de week een heel pak couranten, waarin hij tot zijn groote stichting leest van de bezoeken van koningen en prinsessen in de hoofdstad; van tabliers van diamanten en toiletten van goud; van acteurs die uitmunten in hun nieuwe rol; van groote, grootere, grootste, allergrootste, en extra allergrootste virtuozen; van stikvolle zalen, schitterende kapsels, en onvermengd kunstgenot; van plombeering van holle tanden, die hij niet noodig heeft, en `Source de vie, Levensbron' à f 1,25 de doos, die hij nog beterkoop heeft op het land; met en benevens de harrewarrerijen over boeken-schrijven, waar hij zich niet aan bezondigt, vioolspelen, dat hij alleen tot zijn eigen genoegen doet, en de betuigingen van de redacteurs, dat het hunne gewoonte niet is datgene te doen, dat hij opmerkt dat zij juist in den geheelen stapel, dien hij vóór zich heeft, onophoudelijk gedaan hebben.

Hij heeft ook zijn feestdagen. Het zal bij voorbeeld Koppermaandag zijn; Koppermaandag, een dag, waarop de boekdrukkersgezellen bij u in de stad de deuren afloopen met eene fatsoenlijke bedelarij; laatste beroep op eene mildheid die reeds achtereenvolgens in de begeerigheid van diender, koster, stovenzetter, lantarenopsteker, brandblusscher, brandbezorger, torenwachter, knecht van `t Nut, en van wie niet al? heeft moeten voorzien. Wij kennen hier niemand in dat vak dan den boschwachter, die ons zijn groen almanakje komt aanbieden, en wien wij bij die gelegenheid de houtbrekers nog eens aanbevelen; want, om de waarheid te zeggen, deze, en de menigvuldige kraaien, zijn onze eenige winterrampen. - Maar ik wilde van Koppermaandag spreken. Dan hebben wij bij voorbeeld hier de groote houtveiling, een publieke feestelijkheid, oneindig vermakelijker dan eene groote parade, indien gij mij gelooven wilt.

Tegen tien uren, half elf, kom dan eens kijken! Dan komen al de boeren bij troepen door het bosch slungelen; een Kennemer boer heeft nooit eenige haast, tenzij op de Alkmaarsche kaasmarkt, als het er op aankomt eene goede plaats te `bedekken'. Langzamerhand naderen zij allen, de een met de handen op den rug, en de ander met de handen in de zakken van `t wambuis, ter plaatse waar de parken nederliggen, en waar de opgaande boomen staan die, met een blutsje van de bijl en een nommer, ten doode zijn opgeschreven, en zoo onder de eersten als bij de laatsten wordt naar gading gezocht. Elk hunner verbergt zijn plan en drift om te koopen en zijne belangstelling om te zien onder het volmaaktste laconisme. `Zoo JEEPIE!' zeit de een; `mot jij ook een parrekie hebben?'
`Nou jæ, jongen! ik kom mær rais kaiken!'
`Nou,' - de boeren beginnen bijna alle volzinnen met dit woord:
-- `Nou, der binnen zware parken genog bai; mær der is ook `en partij die sluw* binnen, hoor.'
`Jæ' zeit een derde, die plan heeft er verscheidene te koopen, `en eer je ze thuis hebbe!'
`Zoo, JAN SPITTER, `en paar nieuwe hutten** der opanëtrokken !` zegt een vierde tot den bezitter van dien naam, die zin in het eigen park eiken heeft, waar deze nota van neemt. `Nou, dat geet er op los hoorje! JAN SPITTER zel `t ons allemæl te kwæd maken.'
`Erg mooi weertje,' merkt een vijfde aan, die verrast wordt in het opkijken naar een boekeboom, daar hij het ophout van berekent. `Erg mooi weertje! mær der hangt nog veul wind an de lucht; ik mocht liever laien dat `et wat droogde.
`Dat mocht ik net, broer,' antwoordt een oud boertje, zijn pijp in de tondeldoos stekende en in een oogenblik de lucht met sterkriekende wolken benevelende.
`Daar bennen der nog zatter uit de stad ook, zie ik wel,' merkt een armoedige boer aan, vreezende dat de steelui hem zullen overbluffen.
`Kaik hai met zen gepoeste laarsies,' zegt een jong kerel met een bloedroode wollen das om, die het met gemelde steelui luchtiger opneemt. `Zoo bakkertje, je mot zeker weer een vaifie plokken?'***

De bakker zet een verlegen gezicht en neemt voor, zich te houden als of hij het niet gehoord heeft; maar bedenkt zich, haalt zijn tabaksdoos uit, steekt met een echte bakkersgulzigheid zijn aandeel er uit in de bleeke kaken, en antwoordt geestiglijk: `Motje mijn hebben?'

Intusschen zit de eigenaar met de zonen van den huize bij den boschbaas om den haard, waar een boekeblok van de grootte van een osserib, van `t hout van verleden jaar, aanligt, afkomstig van een boom, die den boschbaas toevallig zoozeer is meegevallen, dat hij aan het ophout zijn geld waard was en hij den stam nog vrij had. Daar zitten dan ook de dorpssecretaris met zijn doornen stokje, groene wanten en grijzen kop, en de beambte uit de stad, ten wiens overstaan `de aanzienlijke partij hout zal verkocht worden'. Een praatje, een kop koffie - daar gaat de bengel, en alles verzamelt zich bij nommer Een.

Nu worden de veilconditiën voorgelezen, met verschrikkelijke be- dreigingen tegen degenen die niet contant, dat is binnen zes weken, betalen, de gaten niet behoorlijk dichten of bij het rooien honden in het bosch meebrengen; bedreigingen die, bij gebrek aan dwangmiddelen, de kracht hebben van vriendelijke verzoeken. Daarop vangt het gedrang en de drukte aan. Sommigen koopen in `t begin, omdat het wel rais gaandeweg praiziger worden wil': anderen stellen het uit, in de hoop, `dat het meeste volk zachies an of zel trekken' en de beste koopjes op `t laatst te doen zullen zijn. De secretaris doet zijn best om ten duurste te veilen, en de koopers om voor t minste geld klaar te komen. Allerlei aardigheden worden over en weer gewisseld, en te meer naarmate de houthakkers lustiger met het vaatje rondgaan en de kleine stalletjes, die overal tusschen het gehakte hout zijn opgezet, meer te doen krijgen.

`Hadje nou je geld bewærd!' zegt de secretaris, met een ongeveinsde bewondering voor het perceel, dat hij met het uiterste van zijn stokjen aanraakt, `jonges, jonges! wat `en boomen! Dær kenje wel twee jær van stoken! Hoe veul voor dat parkie? Wie zet dat nou rais in voor twalef gulden? Al wou je maar zes geven? Niet allemaal te gelaik, kindertjes! Drie gulden; met je drieën wel,' enz.
`Schai je der nou al uit?' heet het een oogenblik later uit den mond van denzelfden magistraat, tegen een boer die aan bod is en, zoodra hij hem aanspreekt, wegsluipt, uit vrees voor zijne bekende satire. `Schai je der nou al uit, JANTJE? En dat voor een kerel, die JAN HOUTKOOPER hiet; `t is, jandoppie, skande.'
`Nou, wie dut park koopt, die het et waif met de koekkraam en de flesch er op toe!' schertst hij alweder, als hij een perceel nadert, waarbij een vroolijke zoetelaarster, met een dikken schoudermantel om, hare handen zit te warmen aan de test, waar de boeren aan komen opsteken.
`Deer geef ik zelvers zeuven gulden voor; zeuven en `en kwart; en `en half; en drie kwart; vol; eenmaal, andermaal: niemand meer as acht gulden! Voor dat knappe vrouwmensch? En `en half; - zoo TEUNESIE, hebje niet genoeg an ien vrouw, man? - Acht en `en half; negen; eenmaal, andermaal; kan de brandewijn je niet verlaiën, maat? Nog `en kwart; `en half; negen en `en half; eenmaal, andermaal, derdemaal - geluk er mee! Da's een koopie, maat. Hoe hiet jij?'
`JAN VAN SCHOTEN.'
`Zoo; hiet jij JAN VAN SCHOTEN? Heb je dan te Schoten geen hout, maat?' En zich tot den boschbaas wendende: "t Is hier `edaan baas! Weer motten we nou heen? Na dat stuk teugen `t land van SIJMEN, niet waar? Kom an, kindertjes! Jonges, jonges, wat zou SIJMEN zeggen as we deer reis met zoo'n hiele bende op de pannekoeken kwammen? Dan mocht het waif den hielen dag wel deurbakken. Kom an: maar weer van veuren of an! Nommer honderdëndertig; wie geeft deer nou rais honderdëndertig gulden veur ? Honderdëndertig centen, dat zal der veur `t begin beter na rooien,' enz.
`Twee an bod? Wie het ierst esproken?'
`Ik heb ierst esproken!'
`Hoe hiet jij?'
`Ik hiet PIET DE WIT.'
`Best hoor; ik zel zwart'

Ziedaar aardigheden, voorzeker niet van de allerfijnste soort, en die zeer verre onderdoen voor alle mogelijke rondgaande stads-bonmots en calembourgs, maar die uit een gulle, vroolijke stemming voortkomen en, in die stemming, op het boerenland zeer goed opgaan, en opgaan zullen zoo lang, om den nekrologischen stijl te gebruiken, `zoolang boerenaardigheden in Nederland op hare rechte waarde zullen worden geschat.'

Onder dit alles roepen de mannen en vrouwen en kinderen, die met drank, moppen, en smakborden den trein, het geheele bosch door, volgen, en overal hunne draagbare tenten nederslaan, uit alle macht en alsof op ieder der aanwezigen de zedelijke verplichting rustte iets bij hen te verteren: `Wie `t zen beurt is!' `Je hebt al lang naar een slokje verlangd, buur!' `ARIE, ARIE wat is je keel droog!' `Aventuur je `t niet rais? Zes der boven en twee der onder!' `Hier is KEESJE, hier is KEESJE! Je het niet te betalen; hij betaalt de koekebakker ook niet !` En allen wenschen voor de zesenzeventigste maal `handgift' te ontvangen. En de kleine boerejongens dringen, met de kinderen van den dominé en van den chirurgijn en van het `groote huis', door de menigte in alle richtingen heen, om let te spelen of schuilevinkje achter de parken; of springen als jeugdige acrobaten van de eene stomp op de andere; of laten zich van den eigenaar van `t bosch op een schellingskoek tracteeren, daar hij hen, voor zijn rekening, zoolang naar heeft laten gooien, tot hij hem op niet meer dan een gulden te staan komt.

Bij den laatsten koop begint er al wat reuring te komen, en bij het laatste nommer - laat het een mager boompje wezen, dood in den top - wordt een vijfje opgestoken; en een manneken uit de stad, dat te opgewonden is om te cijferen, blijft er tot algemeene vreugd aan hangen. En de pret is uit, behalve voor den boschbaas en voor de magistraten, die bij de veiling hebben geassisteerd en op een stuk gebraden rundvleesch met grauwe erwten onthaald worden.

Maar het is in `t laatst van Januari, en uw barbier hangt u telken morgen verschrikkelijker tafereelen op van de duimen dik, die het in de stadsgrachten gevroren heeft. Nu komt ook gij met een volksfeest voor den dag, en verheft de borst trotsch op uw ijsvermaak. `Uw ijsvermaak!' ik neem er mijn hoed voor af, schoon ik niet van ijs houde en er liever buiten blijf, omdat ik zoo dol op het levende water ben. Uw Amstelkermis, o Amstelaren! Uw Maaskermis,o Rotterdammeren! `bieden een treffend schouwspel aan'; uwe courantiers kunnen er niet genoeg van zeggen; als gij wandelt, rijdt, harddraaft, kolft, biljart, bittert, en zelfs stookt op het ijs, waar zich alle standen aan hetzelfde vermaak overgeven, de hooggeborene in zijn polonaise en de watervoerder in zij schippersbuis; als een akkoord van `t vereenigd gekras van duizend hollandsche en engelsche en friesche schaatsijzers de lucht vervult, terwijl de narretuigen rinkelen, en de zoetelaars met brandewijn van `negentig graden!' die pogen te overschreeuwen; als al de pracht van met bont gevoerde en gezoomde douillettes, pelzen en sjaals door de heldere winterzon beschenen wordt, en eene weelderige maatschappij haar grootsten rijkdom tegen de soberste karigheid der natuur schijnt te willen over zetten. Maar denkt niet dat wij buiten ook geen ijsvermaak hebben! Pret hebben wij, degelijke pret; en ik wenschte wel dat gij die ook hadt.

Ik onderstel dat gij zelf bezitter zijt van een of ander landhuis nabij een klein dorp; daar zult gij ook een ijsvreugd zien en, indien gij van kinderen houdt zal zij u verrukken. De volwassenen versmaden dezen geringen plas; maar hier hebben wij den kleinen dikken WULBERT met de mooie oogen, die zijn schaatsjes loopt halen, zoodra hij hoort `dat de jonge heeren er op mogen', en zijn nog kleiner broertje meebrengt, dat voor het allereerst begint te scharrelen. Alras verzamelt zich uit alle woningen een aardig troepje van boertjes en boerinnetjes, die elkander alle bij den naam noemen en zeer familiaar zijn met de jonge heertjes en jonge juffrouwtjes van de Buitens, die hunne schaatsen binnenskamers hebben aangebonden met groot rumoer, en die met roode bouffantes en even roode wangen zich in den stoet komen mengen. Daar stijgt de vroolijkheid ten top en het kleine grut glijdt, scharrelt, en zwiert, en draait door elkander, en valt op een hoop, en poeiert elkaar met sneeuw; en de jongens zitten de meisjes op hunne schaatsen na, en kapen ze de losse hoedjes van `t hoofd, zonder dat ze daarom nog verkouden worden, en rijden er in triomf mee rond op de punt van hun ijshaakjes; en de slee gaat heen en weder met een heele vracht kleine meisjes er in, en met een heele bende kleine jongens erachter, en zwiert bij het omdraaien `zoo verschrikkelijk!' dat zij het allemaal uitgillen. En dan zult gij, de landheer zelf, lust hebben om den zoetelaar te spelen, en de vroolijke jeugd te verkwikken met koek en een schijntje van brandewijn met suiker; en dan gaat er een vreugdekreet op; en de boerekinderen hebben nog nooit zoo iets lekkers geproefd, en de arbeider, die de baan geveegd heeft, wordt ook niet vergeten, en glist af en aan, met zijn bezem over den schouder, en maakt gekheid met de kleine deugnieten, en krijgt onverziens een sneeuwbal aan zijn ooren dat ze tintelen; en dan raakt de deugniet, die den sneeuwbal gegooid heeft, van de been, en schuift een heel end ver over `t ijs voort, en daardoor heeft een andere deugniet, die al tweemaal op zijn neus gelegen heeft, onuitsprekelijk veel genoegen. En dan komt er een scheur in `t ijs `van de sterkte!' zoodat het kleine ventje, dat voor `t eerst op een paar verroeste ijzertjes staat en, met zijne dikke armen in een nauw buisjen in de lucht roeiende, zich de illusie maakt vooruit te komen, stilletjes afbindt; maar de mannen van een twee- of driejarige ondervinding spreken van balken die er onder komen; en het is alles drukte en gejoegjag en geluk; en al de jongens en meisjes weten niets prettiger dan dat het hard vriest en er morgen weer een duim dik ijs ligt in het gat dat heden gehakt is, waarvan zij u des morgens de bewijzen komen vertoonen op uw bed. De donkerheid alleen maakt een einde aan de vreugd, waarin het middagmaal slechts een kleine pauze teweegbrengt. Maar laat het maar lichte maan zijn, dan komt er nog menigeentje weerom, en wel eens een grooter slag van rijders ook, waar de andere wateren des avonds te ver-af of te vol gevaars voor zijn; en zoo ge geen lust hebt om mee te doen,gij kunt het zien, daar gij voor den haard zit, die de gezichten uwer lieve gade en schoone dochters verlicht met de vlammen van steenkolen, die vooral dan helder zijn, als gij er een splijt met de punt van de pook; terwijl het vertrouwelijk schemeruur een macht van zoete herinneringen medebrengt, een overvloed van gezellige praatjes uitlokt. En wellicht brengen u de gesprekken uwer huisgenooten op het een of ander schoon gedicht of belangrijk boek, dat uwe kleine boekerij versiert; en des avonds, als alles stil is in en om het huis, leest gij er uwen kleinen kring uit voor, onder het genot van een glas warme punch of streelende kandeel, en denkt er niet aan, hoe in dat zelfde oogenblik, in een der gehoorzalen van de hoofdstad, een jeugdig slachtoffer van zijne eigenliefde en van den secretaris eener geleerde maatschappij, in een zwart pak kleeren en met een bleek gezicht, wordt opgebracht door een statigen stoet van achtbare mannen, om tusschen zes waskaarsen en voor een aanzienlijke schaar van heeren met en zonder ridderorden en mooi gekleede dames (ik meen `geachte vrouwenschaar'), eene verhandeling te lezen die verveelt, of een dichtstuk dat al te akelig is, van een man die bij vergissing met zijn zuster trouwt, of van een juffer die zich dood treurt op een toren.

Wilt gij nog een andere tegenstelling? Ja, vergun er mij nog eene; gij houdt misschien niet van tegenstellingen; maar laat ik u nog op deze ééne onthalen; zij zal treffend zijn. Maar nu verbeeld ik mij u weder als steeman, en gij woont in Amsterdam of te `s Gravenhage.

Het is in het laatst van Februari. In uwen kring, in uw cercle, in uw sociëteit, hoe wilt gij? misschien wel in uw huis, heeft zich, onder al de oversluieringen der étiquette en ontsluieringen der caquets, een droevig drama ontwikkeld. De schoone EMMELINE C. was op alle de feesten van dezen winter `reine du bal'. Zij werd gefêteerd; zij werd geadoreerd. Hare moeder was trotsch op haar; zij was trotsch op zichzelve. Op de soirée van mevrouw v. W. ontmoette haar de jonge VAN STATEN en maakte `onbegrijpelijk veel werk van haar'. Op het concert van - noem eenen onovertrefbaren uit de tienduizenden onzer dagen! - was het in het oog loopend hoe hij om haar heen fladderde. Op het bal ten uwen huize (waar men zich zoo allercharmantst geamuseerd heeft, lieve mevrouw!) en op al de casino's, week bij nauwelijks van hare zijde, was onbegrijpelijk `aux petits soins', en men heeft zijne oogen zien vonkelen als tijgeroogen als zij met een ander walste. Deze jonge VAN STATEN had een zeer innemend uiterlijk, zeer goede uit- zichten vóór zich, en een zeer respectabele familie achter zich; wat wonder zoo zij ten laatste, door een weinigje te boudeeren, weten wilde wat bij vóórhad! Wat doet het monster op de laatste soirée, die hij met haar bijwoont? Hij ziet haar nauwelijks aan; met een stijve buiging vraagt hij haar ter nauwernood hoe zij vaart; als zij, op aller aandrang behalve de zijne, zich aan de piano zet en zingt, ziet zij hem, in den spiegel, die daarboven hangt, geabsorbeerd in een gesprek - - met een andere schoone? Neen; met heeren, met een geleerde, met een diplomaat. En, een oogenblik later, neemt hij de kaart op voor eene bejaarde dame, die, daar een andere bejaarde dame en twee bejaarde heeren het haar in `t omberen te lastig maken, hem verzocht heeft haar eens af te lossen. Den geheelen avond geen woord, geen blik van hem voor de schoone EMMELINE; en den anderen dag het gerucht door de stad, dat zijn engagement met de freule E. te X., dat reeds sedert dezen zomer gehangen moet hebben, er dóór is. - Het hart der arme EMMELINE is gebroken. . . neen! vergiftigd. Van dezen oogenblik af is de gansche wereld haar geveinsdheid en mommerij, en het geheele mannengeslacht louter valschheid. Echter wil ook zij een mom dragen en evenzeer veinzen. Maar kan zij het weren dat al hare vriendinnen haar in hare bijeenkomsten beklagen, en dat zij, weken lang, onder den titel van het ` meisje dat infaam behandeld is', de toevlucht wezen moet der kwijnende conversaties op fluweelen sofa's en der levendige tête-à-têtes bij marmeren schoorsteenmantels en in vertrouwelijke vensterbanken?

Maar nu zie ik mijn buitenman een bezoek brengen bij een zijner boeren, en met hem nederzitten bij diens namiddag-koffie-en-boterham, in gezelschap van een koopman, die, met een hoog, langwerpig pak op den rug, op den boer reist, en in diepe stilte tegen zijn koffie blaast, terwijl de vrouw en de meiden zich bedenken of er ook wat noodig is. Maar de oudste dochter is naar de stad, en mijn buitenman, die gaarne over de jonge deerne praat, acht de gelegenheid geschikt om te vragen:
`Wel JANTJE! heb ik het al, of heb ik het mis, dat je dochter trouwen in het hoofd heeft?'
`Nou, heerschop!' is zijn woordenrijk antwoord, `de lui willen zoo veul zeggen; `t zou er kwed uitzien as we `t alles leuven wouwen; ik zei niet zeggen, dat ze niet rais deur een borst is ansniejen; maar trouwen, zel ik mær zeggen: nien! dat laikt er niet nee.
`Heije je nou al bedocht, TRIJNTJE?' vraagt de koopman.
`Nou jæ,' zeit TRIJNTJE; `geef me een kloentje zwart garen.'
`En main, `en stuk of vier hemsknoopies,' zeit de vrouw.
`Ik had verleden najaar al gehoord dat ze met een vrijer te kermis geweest was,' zegt mijn buitenman, die niets van dien aard gehoord heeft.

Maar de boer en de vrouw nemen bedenkelijke gezichten aan, die te kennen willen geven dat er te veel dak op `t huis is, en de landheer vindt het gepast zijn gesprek te veranderen.
`Hebje daar een potlammetje?' zegt hij, op een klein zwart diertje wijzende, dat op de vuurplaat geknield ligt, naast een dikke kat, rood en zwart geplekt.
`Och jæ,' zeit de vrouw: `we hebben twee lammetjes van dat ooi, ien witje en ien zwartje, dat dan dut is. Maar `t iene het ie zóó dat `et `eboren was likt en opgnapt, maar het zwarte het ie leggen leten; en ie wou t niet leten zuigen ook, of we mosten hem vasthouen; en nou leten we `t dan mær zoo drinken uit `n trekpotje. `t Is mær het akelekst dat het overal veuligheid doet.'
`Jæ,' herneemt de boer, `en mot meheer de kalven niet rais kaiken?' En mijnheer staat op en volgt hem naar het hok daar zij zich bevinden.
`Kaik hier; der zijn der drie; twee kuitjes en ien bulletje; dat iene kuitje is van daag `ekomme. Leelijk haar, niet waar meheer!'
`Hij is al heel zwart.'
`Hielkendal, meheer! Maar weetje wat ik zeg? Je mot gien beest om zen haar verachten; ik denk dat `et niet past, en dat je der gien zegen op hebbe kenne, zal ik mær zeggen. Je heb mense, die zijn er zoo keurig op, kaik! maar ik zeg dat `et niet past; en ik zel dat zwarte kuitje anleggen, zoo goed as dat bonte. En weetje wat ik denk? `t Is nog beter as `en hiele witte, want die worden dan skrikkelek van de vliege plaagd, en ze zain ook erg kouwelijk; gunder steet er iene, die het een rond jær met `et dek `eloopen.'
`Maar as `t nou eens een rood kuitje was?'
`Jæ, dan moest `et weg; die brandrooie mag ik niet,' zegt de philozoische boer, die geen beest om zijn haar wil verachten, maar wien dit vooroordeel te machtig is. En plotseling het vroeger gesprek weder opnemende, gaat hij ten overstaan van de twee kuitjes en het eene bulletje, die hij beurtelings op zijn hand laat zabberen, voort:
`Nou kaik, je bent best onderricht ook, hoor! En ze had `er zinnen wel op `em steld ook, zel ik maar zeggen; maar ik en `t waif hadden gien erge zinnigheid in de borst, en deerom is er dan ook niet van komme; want HIL is `en erg best maidje, kaik, dat lijkt er niet nee; `t is me stiefdochter, mær of was `t men aigen, `t kon niet beter zain; en de miester zait dat hai er nooit zoo ientje zien hadde, en zoo erg gnap, zel ik nou mær zeggen, in `t gien deer hai der in leerd het; en et waif zait dat HIL zoo erg best is voor skrobben en skuren en keezen, en zoo hielkendal gnap in `t werk, dat `n best waif zoudie er an had hebbe. Maar jæ, `k miende den nou, zel ik mær zegge, dat ze zoo'n best maidje is, om reden dat ze `t zoo in iene hielkendal uit `er hoofd ,zet hadde. `k Zaide: HIL ! zaid' ik, das nou iens veur de fiedel met HAIN, mær je weete, dat `et veur `t lest is ook. Nou, ik zag ze wel, dat ze erg zuinig keek; mær ik dan of ik `t niet bespeurde; en `t ierst dat ie weer weter veur der dreege, zag ik dat zem gnap op zaidouwde, en `t leek wat dat ze zaide: Ver wil hielkendal niet van je ofweete. Mær zoo as dat geet, meheer; `t laikt wel, zel ik mær zeggen, of je niet mekær of kenne, as je `t iens op mekær begrepen hebbe; `t was met main en GEESIE, dat nou de vrouw van TAK is, krek al ien, in me jonge taid, mær ik was er ver veul te skræl van skaiven, en nou heb ik an MARIJTJE `en erg best waif. Nou, mær ik zagge den wel, dat `et met HIL en HAIN niet goed of zou komme, en ik zaide teugen `t waif: Waif, zaide ik, je kent `et nog wel rais anzien, mær as `t nee main zin geet, dan mot de borst weg. Mr de vrouw miende dat ie zoo erg best in `t werk was, en dat we hem niet allienig wegzende mogge omdat ie rooms kattelijks is, want dominé hadde zaid dat we drægzæm met de roomse wezen motte, en `et waif het bij de miester weund, en die weet `et den erg best, en die zaide ook zoo. Mr ik zeg: nou MARIJTJE, de borst mot weg, zeg ik; of je nou hoog of leeg danse, de borst mot nag weg; want ik bin allan baas bleven in `et huis, en dat weet `et waif ook wel; en deerom, toen ik allan zeide: de borst mot weg, zaide `t waif: wel nou, leet ie geen, as jai denke dat `t veur HIL der best is; en zoo is ie `geen ook.'
`En wat zei HIL er wel van?' vraagde de landheer, die als hij uw laatste romans gelezen heeft, o heeren uit de stad! denken moet dat het meisje ten minste eenige teringen gezet heeft.
`Wèl nou, deer wil ik den ook wel leuven dat je HIL voor wezen mot om zoo te doen as zai dan. Ik speurde in de beginne wel dat `et er niet an en stond, mær ik zaide: HIL, zaide ik teugen der, nou leg niet te knaizen ook, maidje, want de borst is ienmæl weg, en hai blaift weg. En kaik, ze is weer aan `t keezen `geen, en op melkerstaid onder de koeien, krek of niks beurd wazze !`

En de houten klink wordt opgelicht, en de heldin der historie verschijnt, het helder voorhoofd met het schoone mopje beplooid, het gele jakjen aan, een hengelmand onder den arm, en vroolijkheid en schalkheid in de blauwe oogen, en de landheer geeft haar een vriendelijk kneepje in de wang, en zegt:
`Zoo HIL, ik zei daar net tegen je vader, dat je zoo'n knappe meid wordt en dat het me verwondert dat je nog niet aan `t vrijen bent.'
`Vrijen meheer?' zei HIL, `ik weet niet wat ik liever dee !` En ze huppelt haastig voorbij, en doet haar moeder bescheid op de boodschappen, en helpt den reizenden koopman in het opladen van zijn pak, en vraagt hem lachend of bij wel weer zou kunnen opstaan, als hij er mee voorover viel.
`Zou je me helpen, HIL,' vraagt de koopman met een smeekend oog, `as je me zag leggen?'
`Deer zou ik rais over denken!' zegt de vroolijke HIL. `Dag DORIS! Wel thuis, mæt! Val mær niet, hoor! En as je valt, DORIS! al is `t ook nog zoo leet in den evend
`Nou; wat dan?' vraagt de koopman met een sentimenteelen lach.
`Kom den hier, hoor; den zel `k je ophelpen. Dag DORIS buur!'

De maand Maart is in `t land, met hare gehate afwisseling van sneeuw, storm, en regen. De geheele stad hoest en proest en vraagt met verontwaardiging hoe zij aan den onverdienden naam van lentemaand komt. De buitenman vraagt het niet, want voor hem is zij rijk aan bemoedigende verschijnselen, aan bewijzen van nieuw leven en nieuwe kracht der natuur. Als hij in de heldere dagen of op de heldere uren van den dag, zijn esschen stok opneemt en rondwandelt, ziet hij alom de braakakker vervuld met deftige schapen en vroolijke lammeren, die op de stoppels grazen; ziet hij den ploeg drijven door de stoppels van andere, die dit jaar hun vrucht zullen moeten opbrengen. In zijn vijvers zijn de eenden gekomen, die een nest zullen bouwen onder de lage takken van den sparreboom aan den oever; de hazelaars bloeien; zijn moestuin wordt sedert vrouwendag in orde gebracht, en weldra zullen zijn doperwten worden gelegd; nog een veertien dagen, en de stier begint rond te gaan, en de merels zingen luide en heerlijk in zijn nog dor hout. Eer de maand ten einde loopt, zijn hem de eerste kievits-eieren gebracht en is zijn bloemkool reeds gepoot; en nauwelijks is de wispelturige April daar, of de ooievaar laat zijn lange pooten op zijn dak nederkomen; zijne perziken beginnen te bloeien; zijn violenbed is blauw; zijne kuikens komen uit; een lichtgroen waas spreidt zich over zijne boomen, en de donkergroene garst schiet op zijne akkers op; de bloesem der wilde kastanje meldt zich reeds in den knop; en den 18den of uiterlijk den 19den, verkondigt de blijde nachtegaal met een helderge orgel en een schellen slag dat hij dáár is om het lied der lente te zingen. lederen morgen hoort hij aan zijn ontbijt nieuwe berichten van boomen, die reeds geheel groen zijn, en op iedere wandeling ontmoet hij nieuwe bloemen. In den tuin vertoont zich reeds de groene hoop des zomers boven de aarde; de wilde tortels en blauwe duiven vliegen af en aan door het geboomte, met dwarse takjes in de roode bekken; de zwaluw scheert over het water en vliegt den stal binnen, om zijn nest op te hangen boven de ruif; het jonge vee loeit reeds in de weide, en de melkkoeien zullen met den eersten Mei kunnen worden uitgezet. En des zondags zijn de wegen vervuld met wandelaars uit de stad, die al die schoone wonderen komen bezien, en waaronder zich een enkele vertoont die reeds een witte zomerbroek heeft aangetrokken, in de zalige overtuiging dat hij een rechte primula veris is.