Strijdige regels, duidelijke taal

Op deze publiekssite van het NWO/Cognitie project "Conflicts in Interpretation" kunt u in 12 stappen lezen waar het project over gaat.
Daarnaast kunt u zelf drie experimenten doen:

Het eerste experiment heeft betrekking op pronomenresolutie.
Het tweede experiment laat zien hoe het McGurk-effect ontstaat.
In het derde experiment kunt u betekenissen maken met behulp van Magnetic Poetry.

1. Conflicts in Interpretation . 2. Doel van het project

Titel project: Conflicts in Interpretation
Gefinancierd in het kader van het Cognitieprogramma van NWO.
Projectleiders:
Prof.dr. Henriëtte de Swart (Universiteit Utrecht)
Dr. Helen de Hoop (Katholieke Universiteit Nijmegen)
Dr. Petra Hendriks (Rijksuniversiteit Groningen)
. Het doel van het project Conflicts in Interpretation is om meer te weten te komen over hoe mensen kennis van taal verwerven en gebruiken.
In het bijzonder richt het project zich op de manier waarop de betekenis van een zin wordt bepaald.

3. Optimalisatie . 4. Strijdige regels

De centrale hypothese van het project Conflicts in Interpretation is dat je een zin begrijpt via een proces van optimalisatie.
De optimale betekenis wordt (onbewust) berekend door alle mogelijke betekenissen voor die zin te vergelijken.
De betekenis die het best voldoet aan alle beperkingen samen is de optimale betekenis.
Deze betekenis wordt dan gekozen voor die zin. . Betekenis is afhankelijk van heel veel verschillende factoren, die soms in tegengestelde richting wijzen.
Sommige van deze factoren (die de vorm hebben van beperkingen op betekenis) zijn sterker dan andere.
Een zwakkere beperking mag geschonden worden, maar alleen als dit tot gevolg heeft dat zo aan een sterkere beperking wordt voldaan.

5. Beschikbare informatie . 6. Beperkingen op betekenis

In principe gebruiken mensen alle beschikbare informatie om de betekenis van een zin te bepalen.
Beperkingen op betekenis kunnen daarom betrekking hebben op verschillende aspecten van taal: woordvolgorde, woordbetekenis, klemtoon, de vorige zin, kennis van de wereld, enzovoort. . Enkele beperkingen die mogelijk van invloed zouden kunnen zijn op de betekenis van een zin zijn:
Kies als het ontbrekende zelfstandig naamwoord de verzameling die geactiveerd is door de vorige zin.
of
Vermijd tegenstrijdigheden.

7. Incomplete betekenissen . 8. Diverse mogelijkheden

Veel zinnen lijken niet 'af' te zijn. Bijvoorbeeld de zin "Drie werden afgewezen".
Gaat het hier over drie sollicitanten, drie artikelen, drie minnaars, of nog iets anders?
Beperkingen kunnen de betekenis van zo'n 'onaffe' zin aanvullen.
Soms kunnen ze er zelfs voor zorgen dat de betekenis helemaal verandert. . Vergelijk de volgende twee stukjes tekst:
Zes sollicitanten toonden belangstelling.
Drie werden afgewezen.
Zes sollicitanten werden aangenomen.
Drie werden afgewezen.
Gaat het hier om drie van de sollicitanten die belangstelling toonden, of om drie andere sollicitanten?

9. Duidelijke taal . 10. Deelproject 1

De beperking "Vermijd tegenstrijdigheden" is sterker dan de beperking "Kies als het ontbrekende zelfstandig naamwoord de verzameling die geactiveerd is door de vorige zin".
Daarom is de optimale betekenis van de tweede zin in tekstje 2 dat het gaat om drie andere sollicitanten.
Deze uitvoer schendt alleen de zwakkere beperking.
De betekenis dat het zou gaan om drie van de zes al eerder genoemde sollicitanten schendt de sterkere beperking en is daarom minder goed. . A cross-modular analysis of focus
Binnen dit AIO-project in Groningen onderzoekt drs. Gerlof Bouma hoe beperkingen uit verschillende taalmodules samen een bepaalde betekenis opleveren.
Hij doet dit door middel van computationele modellering.

11. Deelproject 2 . 12. Deelproject 3

A cross-linguistic study of bare nominals
Binnen dit postdoc-project in Utrecht onderzoekt dr. Joost Zwarts hoe talen kunnen verschillen in de manier waarop ze betekenis toekennen aan zinnen.
Hij doet hiervoor vergelijkend talenonderzoek.
. Acquiring anaphoric interpretations
Binnen dit postdoc-project in Nijmegen onderzoekt dr. Irene Krämer hoe kinderen beperkingen op betekenis leren.
Zij voert hiervoor psycholinguïstische experimenten uit.

Hieronder kunt u zelf drie experimenten doen die met het project "Conflicts in Interpretation" te maken hebben:

Experiment 1: Pronomenresolutie

1. Afhankelijke betekenissen	.	2. De Alpino-parser
Veel woorden hebben van zichzelf vrijwel geen betekenis. Bijvoorbeeld voornaamwoorden zoals 'hij', 'zij', 'hem' en 'haar'. De betekenis van zo'n woord is afhankelijk van de betekenis van een ander woord: zijn antecedent. Een belangrijk onderdeel van het begrijpen van een tekst is dat je begrijpt wat de antecedenten zijn van de voornaamwoorden in de tekst. Deze taak wordt wel pronomenresolutie genoemd.	.	Binnen de afdeling Alfa-informatica van de Rijksuniversiteit Groningen is een parser ontwikkeld specifiek voor het Nederlands: Alpino. Alpino kan van elke Nederlandse zin aangeven welke woorden bij elkaar horen in de zin en wat hun onderlinge relatie is. Kortom, Alpino weet wat de syntactische structuur is van een gegeven Nederlandse zin.
3. Het optimale antecedent	.	4. Wie zijn 'hem' en 'hun'?
De structuur van een zin is niet genoeg om te weten wat een voornaamwoord betekent. In Groningen heeft drs. Gerlof Bouma een computerprogramma ontwikkeld dat, gebruikmakend van de uitkomsten van Alpino, door middel van optimalisatie de betekenis van elk voornaamwoord bepaalt.	.	Om onderstaande zin te kunnen begrijpen moet je weten op wie 'hem' en 'hun' slaan: "Het dochtertje van ex-commandokolonel John Matrix wordt ontvoerd door een Zuidamerikaanse dictator, die hem wil dwingen om een moordaanslag te plegen op de president van hun land." (Fox/V8TxT) Test hier het computerprogramma met uw eigen tekst.

Experiment 2: Het McGurk-effect

1. Strijdige informatie	.	2. Doe een experiment
Om te ervaren hoe mensen omgaan met strijdige informatie, kunt u op diverse websites zelf een experiment doen: De website van professor Patricia K. Kuhl van de universiteit van Washington, onder het kopje 'Auditory-visual speech perception' (Real video). De website van professor Arnt Maasø van de universiteit van Oslo (QuickTime video). De website van Epsych aan de Mississippi State University (Windows Media Player video).	.	Luister naar het filmpje met uw ogen dicht. Wat hoort u? Doe daarna uw ogen open. Hoort u nog steeds hetzelfde? Doe vervolgens weer uw ogen dicht.
3. Het resultaat	.	4. Hoe ontstaat dit effect?
Waarschijnlijk hoorde u plotseling iets anders toen u uw ogen opendeed. Met de ogen dicht horen de meeste mensen 'baba'. Wanneer ze hun ogen opendoen, horen de meeste mensen plotseling 'dada'. Dit effect wordt wel het McGurk-effect genoemd.	.	Het geluid is steeds 'baba'. Het bijbehorende beeld is echter van iemand die 'gaga' zegt. Het menselijke perceptuele systeem combineert deze strijdige informatie tot één waarneming, 'dada'.

Experiment 3: Magnetic Poetry

1. Woorden	.	2. Meer dan woordvolgorde
In talen zoals het Nederlands, Engels en Frans is woordvolgorde erg belangrijk. Verschillende woordvolgordes leveren meestal verschillende betekenissen op.	.	Maar minstens zo belangrijk als woordvolgorde zijn andere eigenschappen van de zin. Bijvoorbeeld de keuze van het lidwoord. Kies je voor 'the' of voor 'a' als je een Engelse zin wilt maken? Of laat je het lidwoord weg? Door een andere keuze te maken ontstaat een andere betekenis.
3. Taalverschillen	.	4. Experimenteer zelf met betekenissen
In alle talen lijken min of meer dezelfde beperkingen een rol te spelen. Maar de relatieve sterkte van deze beperkingen zou per taal wel eens kunnen verschillen. Deze mogelijkheid wordt onderzocht in het Utrechtse deelproject.	.	Experimenteer zelf met betekenissen op de website van Magnetic Poetry.

Terug naar Petra Hendriks' website van het NWO/Cognitie project "Conflicts in Interpretation".

Petra Hendriks Dutch AI BCN RUG

Last Updated:

1. Conflicts in Interpretation	.	2. Doel van het project
Titel project: Conflicts in Interpretation Gefinancierd in het kader van het Cognitieprogramma van NWO. Projectleiders: Prof.dr. Henriëtte de Swart (Universiteit Utrecht) Dr. Helen de Hoop (Katholieke Universiteit Nijmegen) Dr. Petra Hendriks (Rijksuniversiteit Groningen)	.	Het doel van het project Conflicts in Interpretation is om meer te weten te komen over hoe mensen kennis van taal verwerven en gebruiken. In het bijzonder richt het project zich op de manier waarop de betekenis van een zin wordt bepaald.
3. Optimalisatie	.	4. Strijdige regels
De centrale hypothese van het project Conflicts in Interpretation is dat je een zin begrijpt via een proces van optimalisatie. De optimale betekenis wordt (onbewust) berekend door alle mogelijke betekenissen voor die zin te vergelijken. De betekenis die het best voldoet aan alle beperkingen samen is de optimale betekenis. Deze betekenis wordt dan gekozen voor die zin.	.	Betekenis is afhankelijk van heel veel verschillende factoren, die soms in tegengestelde richting wijzen. Sommige van deze factoren (die de vorm hebben van beperkingen op betekenis) zijn sterker dan andere. Een zwakkere beperking mag geschonden worden, maar alleen als dit tot gevolg heeft dat zo aan een sterkere beperking wordt voldaan.
5. Beschikbare informatie	.	6. Beperkingen op betekenis
In principe gebruiken mensen alle beschikbare informatie om de betekenis van een zin te bepalen. Beperkingen op betekenis kunnen daarom betrekking hebben op verschillende aspecten van taal: woordvolgorde, woordbetekenis, klemtoon, de vorige zin, kennis van de wereld, enzovoort.	.	Enkele beperkingen die mogelijk van invloed zouden kunnen zijn op de betekenis van een zin zijn: Kies als het ontbrekende zelfstandig naamwoord de verzameling die geactiveerd is door de vorige zin. of Vermijd tegenstrijdigheden.
7. Incomplete betekenissen	.	8. Diverse mogelijkheden
Veel zinnen lijken niet 'af' te zijn. Bijvoorbeeld de zin "Drie werden afgewezen". Gaat het hier over drie sollicitanten, drie artikelen, drie minnaars, of nog iets anders? Beperkingen kunnen de betekenis van zo'n 'onaffe' zin aanvullen. Soms kunnen ze er zelfs voor zorgen dat de betekenis helemaal verandert.	.	Vergelijk de volgende twee stukjes tekst: Zes sollicitanten toonden belangstelling. Drie werden afgewezen. Zes sollicitanten werden aangenomen. Drie werden afgewezen. Gaat het hier om drie van de sollicitanten die belangstelling toonden, of om drie andere sollicitanten?
9. Duidelijke taal	.	10. Deelproject 1
De beperking "Vermijd tegenstrijdigheden" is sterker dan de beperking "Kies als het ontbrekende zelfstandig naamwoord de verzameling die geactiveerd is door de vorige zin". Daarom is de optimale betekenis van de tweede zin in tekstje 2 dat het gaat om drie andere sollicitanten. Deze uitvoer schendt alleen de zwakkere beperking. De betekenis dat het zou gaan om drie van de zes al eerder genoemde sollicitanten schendt de sterkere beperking en is daarom minder goed.	.	A cross-modular analysis of focus Binnen dit AIO-project in Groningen onderzoekt drs. Gerlof Bouma hoe beperkingen uit verschillende taalmodules samen een bepaalde betekenis opleveren. Hij doet dit door middel van computationele modellering.
11. Deelproject 2	.	12. Deelproject 3
A cross-linguistic study of bare nominals Binnen dit postdoc-project in Utrecht onderzoekt dr. Joost Zwarts hoe talen kunnen verschillen in de manier waarop ze betekenis toekennen aan zinnen. Hij doet hiervoor vergelijkend talenonderzoek.	.	Acquiring anaphoric interpretations Binnen dit postdoc-project in Nijmegen onderzoekt dr. Irene Krämer hoe kinderen beperkingen op betekenis leren. Zij voert hiervoor psycholinguïstische experimenten uit.