Iedereen krijgt in zijn of haar leven wel eens met een cijferlijst te maken. Na het volgen van een cursus of opleiding wordt vaak een beoordeling gegeven door middel van een cijferlijst. Deze lijsten geven per gevolgd examenonderdeel een rapportcijfer. Over het algemeen wordt er bijzonder weinig aandacht besteed aan de manier waarop de lijst wordt gepresenteerd. Vrijwel in alle gevallen blijft het bij een eenvoudige zwart-wit afdruk met een opsomming van de gevolgde vakken met daarachter een kolom met de resultaten. In dit verslag wordt gekeken of er meer informatieve manieren zijn om cijferlijsten te presenteren.

Alvorens met alternatieve cijferlijsten te komen is het nuttig om te weten welke informatie er uit een cijferlijst gehaald moet kunnen worden en welke informatie weggelaten kan worden zonder dat dat ten koste gaat van de informativiteit. Om hier achter te komen is het wellicht raadzaam te beginnen met een voorbeeld van een slechte cijferlijst.

Voorbeeld van een slechte, maar veel gebruikte cijferlijst:

Algoritmiek 8

PROLOG 8

LISP 8

Probleemoplosser 9

Natuurlijke taalverwerking 6

Kennisrepresentatie 8

Neurale Netwerken 9

Databases I en II 8

Toepassingen Databases 8

Logic Programming 8,5

Kennissystemen I 8

Cognitieve Modellen 7

Taalstructuur II 7

Taalkunde en Computer 8

Overzicht van de Psychologie 6,5

Methodologie en Statistiek 7

Kennismaking Informatica 6,5

Programmeren in C 8

Programmeren in LISP 6

Afstudeerproject 8

Deze cijferlijst toont alleen het gevolgde vak met het bijbehorende cijfer. De lijst is betrekkelijk onoverzichtelijk; de vakken staan bijvoorbeeld in willekeurige volgorde en men moet goed kijken om het juiste cijfer bij een vak te vinden. Verder is de opmaak weinig opwindend.

Om de cijferlijst informatiever te maken zal extra informatie toegevoegd moeten worden. De datum waarop een vak is gehaald geeft een beter inzicht in de voortgang en continuïteit van de studie. Om een nog beter beeld daarvan te krijgen is het zinvol om ook het aantal keren dat er tentamen voor een bepaald vak is afgelegd op te nemen. Men kan zich afvragen voor wie het interessant is inzicht in de voortgang en continuïteit te hebben. Ik denk dat met name (potentiële) werkgevers bij sollicitaties hier aandacht aan willen schenken. Misschien is de structuur in het studeren representatief voor de toekomstige werkstructuur van de sollicitant.

Voorts zou de naam van de docent nog opgenomen kunnen worden in de cijferlijst. Ik denk echter dat dit voor weinig partijen nuttige informatie verschaft. Familie leden, een grote groep die de cijferlijst waarschijnlijk gaat bekijken kent de docenten toch niet en zal met die informatie erin opgenomen geen ander beeld krijgen bij de lijst. Werkgevers die de cijferlijst naar alle waarschijnlijkheid ook willen inzien zullen in sporadische gevallen een docent kennen en daardoor misschien een vak anders waarderen. Ik denk dat dit in weinig gevallen zal spelen en aangezien het opnemen van de namen van de docenten voor een minder overzichtelijk beeld zorgt heb ik besloten om deze niet op te nemen.

Tot slot kan ook het trimester en studiejaar in de lijst worden opgenomen. Ook dit geeft inzicht in de voortgang en continuïteit van de studie. Het is naar mijn idee niet zinvol om zowel de datum als het trimester en studiejaar op te nemen. Ze verschaffen dezelfde informatie en het draagt dus niet bij aan een meer informatieve cijferlijst. Er valt wat voor te zeggen om in plaats van de datum het trimester en studiejaar op te nemen. Bij een vierjarige studie zijn er twaalf trimesters waarin vakken zijn gehaald. Men kan door deze twaalf trimesters op een rij te zetten eenvoudig een schematisch overzicht produceren van de voortgang van de studie. In het geval we de datum gebruiken is dat lastiger omdat er naar alle waarschijnlijkheid evenveel data zijn als vakken. Toch kies ik ervoor om de datum op te nemen, omdat de datum een internationale standaard is om tijd weer te geven. Niet alle landen werken met een trimester systeem waardoor de mogelijkheid bestaat dat de mensen in die landen de informatie onjuist interpreteren of er geen interpretatie aan geven. Door de steeds internationaler wordende arbeidsmarkt moet deze mogelijke verwarring naar mijn idee voorkomen worden en dus is het opnemen van de datum beter verantwoord.

Zoals al gezegd is de opmaak van de cijferlijst zoals boven weinig opwindend. Op dit punt is dus ook nog heel wat te verbeteren. Ik heb er voor gekozen om de cijfers door middel van een staafdiagram weer te geven. Dit geeft een levendiger beeld en de cijfers kunnen eenvoudig worden afgelezen. Het aantal keren dat een tentamen is afgelegd kan eenvoudig worden weergegeven door een klein balkje in de staaf te maken van het cijfer. Ik denk dat alle vakken altijd binnen 6 keer gehaald worden zodat het balkje nooit over de staaf van het cijfer komt te liggen. De datum waarop het tentamen (uiteindelijk) is gehaald kan eveneens in de balk geplaatst worden. De namen van de vakken kunnen links naast de balken geplaatst worden bijvoorbeeld.

De betere cijferlijst staat hieronder weergegeven:

We zien een overzichtelijk staafdiagram. Dit diagram ziet er veel beter uit dan het voorgaande voorbeeld. Het diagram laat meer informatie zien: de datum waarop het tentamen is gehaald en het aantal keren dat daar voor nodig was. De cijfers zijn in één oog opslag af te lezen en het geheel ziet er een stuk representatiever uit dan de ‘kale’ lijst met vakken en cijfers. Het gebruik van kleuren geeft een stuk levendiger beeld van de cijferlijst.

Het is jammer dat er in de praktijk zo weinig aandacht wordt geschonken aan de presentatie van cijferlijsten. Zowel wat betreft de inhoud als de vormgeving schieten veel lijsten tekort. In het tweede voorbeeld is te zien dat extra informatie samen gaat met een veel aantrekkelijker geheel. Ik denk dat veel mensen uit oogpunt van formaliteit en professionaliteit bang zijn om een cijferlijst te verlevendigen. Ik denk dat het goed zou goed zijn als er in de toekomst meer aandacht wordt besteed aan aspecten als inhoud en vormgeving. Ook een grafische presentatie kan voldoende zakelijk zijn in mijn opinie.

Rogier van der Weg