Of welke speldeprikken (neen, dolksteken!) denkt gij, dat eene voor kunstschoon vatbare ziel zich voelt geven, als zij een kaarslicht van Schendel, voorstellende een ouden bedelaar (levensgrootte) met een kandelaar in de hand, hangen ziet tusschen twee grasgroene landschappen van ik weet niet wien, met duizend boomen, die elk zoo groot zijn als de kaars van den grijsaard, en daarboven misschien een ruiker van Bloemers, geflankeerd door het portret van een gouden huzaren-officier en de mislukte afbeelding van een opengesneden kabeljauw met bijhebbend gezelschap van roggen en mosselschelpen?
En echter verzuim ik niet de tentoonstelling te bezoeken, en kan ik er met innig genoegen uren doorbrengen. Eerst maak ik den toer van de schilderijen en doe er zooveel wetenschap op als noodig is om in de gezelschappen te redetwisten over `het mooiste van allen', vast besloten het met de vrouw des huizes of de liefste dochter eens te zijn; om vervolgens de Haagsche en Amsterdamsche tentoonstellingen onderling te vergelijken, waarbij de plaats waar ik mij bevind mij altijd het oordeel helpt vellen; om daarna de portretten van mijnheer en mevrouw A, B, C, en het geheele alphabet te roemen; echter sterk volhoudende dat zij volstrekt niet geflatteerd zijn, en eindelijk des noods met de jonge dames te lachen over het slechte toilet van deze of gene, die, verbeeld u! verkozen had in het groen te worden voorgesteld, terwijl zij toch `zoo heel blond' is, en den heeren in te fluisteren, dat zij voor die groene japon te weinig goed heeft gebruikt; aan al hetwelk ik ten laatste de kroon opzet door de volkomene ontleding van een zeer slecht stuk en de uitvoerige beschouwing van dat kleine stukje `daar ik wel een uur bij had kunnen stilstaan, zoo klein als het was!'
Maar dan keer ik mij, vermoeid van kleuren en tinten, verguldsel en vernis, dooreengewarde nommers en nagekomen stukken, tot de beschouwing dergenen, die met mij opgekomen zijn om te zien wat er al zoo in een jaar tijds is op het doek gebracht. Van de gladde, zachte, gepolijste gezichten in lijsten, tot de menschelijke troniën in hoeden; van de tableaux de genre aan den wand, tot de tableaux de genre op den vloer; en uren lang zou ik kunnen besteden in de natuurbeschouwing van dien af- en aanvloeienden stroom van kunstbeschouwers. Het verwondert mij dat er geen schilders nederzitten om studiën te maken. Ik heb er eene geheele verzameling van schilderijen opgedaan. Zie hier eenige nommers van mijn catalogus.
No. 1. Een Teekenmeester, zijn eigen werk beschouwende.
Het is een kort, tenger mannetje, min of meer grauw van tint, met kleine, grijze oogen en een scherpe kin. Bij het binnentreden overziet hij de zaal in de vier richtingen met een kennersoog, en geen stap gaat hij verder alvorens hij zijn bril heeft opgezet. Hij is gekleed in een vettigen, versleten zwarten rok en dito pantalon. Een lederen stropje van eigen maaksel knelt om zijn hals, en hij draagt een katoenen overhemd, op de borst fijntjes geplooid. Hij vergoedt het volslagen gemis van hand schoenen door de buitensporige lengte van de opslagen zijner roks mouwen die hem tot het tweede lid der vingeren komen. In het voorhuis reeds heeft hij den catalogus opengeslagen en naar binnen omge vouwen. Hij heet Aegidius Punter. De P. blinkt op de bovendrijvende bladzijde. Hij is nu bezig, met een zekere handbeweging, alleen den teekenmeesters eigen, een volslagen potlood met een lange, scherpe punt uit zijn kamizoolzak op te delven. Wilt gij meer van hem weten? O! het is niet moeilijk in hem een dier ongelukkige martelaars der kunst te onderscheiden, `die miskend worden', en wier schitterende gaven alleen waardeering vinden bij de jonge dames, die hunne voorbeelden copiëeren. Het ontbreekt hem aan aanmoediging en tijd, anders werd hij een van de grootste schilders van het land. Dan had hij een ridderorde, dan ging hij naar Italië, dan kwam hij in de nieuwe uitgaaf van het groot Schilderboek! . . . Maar niemand let op hem. Hij gelooft somtijds dat hij een te stipt christen, een te nauwgezet burger is, om een schildersnaam te maken. Voor het overige, wanneer hij over de kunst spreekt, gebruikt hij de woorden: toon, kracht, geest, warmte, vergelijkende tint en wat dies meer zij, zoo dikwijls als de doorluchtigste van het gild. Zijne voornaamste verdienste bestaat in de edele onverschrokkenheid waarmede hij zich aan alle genres waagt. Hij teekent kerken, hij teekent historie, hij teekent landschap naar de natuur; hij vervaardigt, zoo gij het verkiest, uw portret in waterverf of crayon; hij doet al wat gij wilt. Maar hij maakt jaarlijks één schilderijtje, dat hij naar de tentoonstelling zendt. Het maakt de bewondering uit van zijn vrouw, van zijn meid, van al zijn kweekelingen, en van al de leden van het kunstlievend gezelschap daar hij lid van is.
Maar altijd wordt het slecht geplaatst, allerslechtst geplaatst! Hij ziet
in de commissie een schandelijk komplot, tegen zijn opgang en belangen
saamgespannen. Hij leest den
Konst- en Letterbode
, hij leest het Handelsblad:
nooit is er melding van zijn stuk gemaakt. O! welke zoete
droomen droomt hij den eersten nacht nadat hij het heeft ingepakt en
met een uitvoerig adres verzonden! Het zal de verbazing van alle
beschouwers
uitmaken! Teylers museum zal het willen aankoopen; de
Prinses van Oranje zal het moeten bezitten; een liefhebber zal aanbieden
het met goud te beleggen! Groote schilders zullen hem zijn penseel
benijden; vreemdelingen zullen naar de plaats zijner woning komen
reizen `om den grooten Punter te zien'; en wanneer hij hun dan, zoo
eenvoudig en nederig als hij is, in zijn simpel zwart rokjen en op zijn
hooge schoenen, de deur zal openen, en zij vragen: `is de groote Punter
te huis?' welk een triumf zal het zijn, te zeggen: `dat ben ik zelf, mijn
heer! om u te dienen!' - Helaas, zijn stukje komt weerom - het is
niet in aanmerking gekomen. - Eens, eens - de waarheid eischt van
den geschiedschrijver dat hij het
vermelde
- ééns scheen het in
aanmerking gekomen te zijn. Eene dame van rang en liefhebberij had er
een kunstkooper
last op gegeven. De kunstkooper schreef aan Punter,
en Punter schreef aan den kunstkooper. Hoeveel woordenstrijd had
deze briefwisseling tusschen juffrouw Punter en haar waardigen ega
gekost, als het haar voorkwam dat hij te zedig was in het bepalen van
den prijs, en zij hem toescheen voor een eersten keer wel wat inhalig
te wezen! Eenige dagen duurde het eer hij een tweeden brief ontving.
Reeds wisten al zijne jonge juffrouwen en de geheele stads-teekenschool
dat het stukje van meester Punter was `aangekocht voor een kabinet';
reeds had men er hem in zijn kunstlievend gezelschap mee gelukgewenscht;
reeds had hij vol ijver en hoop een nieuw stukje begonnen.
Het zou ditmaal in den smaak van Ostade zijn. Twee passediezende boeren met de echt Ostadische korte pijpjes, en den eeuwigen wingerdtak belet vragende door het venster. De eene geheel spel; de andere half bierkan! - Hij zou er het dubbele voor vragen van hetgeen zijn eersteling had opgebracht; en zijne vrouw zou een kerkboek krijgen met een gouden slot. Zoo zou hij langzaam opklimmen tot de hoogste hoogte; zoo was het Frans Hals, zoo Van Dijck, zoo Rembrandt gegaan. - Maar, o slag des noodlots! Daar brengt hem de koelbloedige post een brief. - Men had zich in het nommer vergist. De kunsthandelaar is beleefd genoeg vergeving voor deze onachtzaamheid te vragen. Vergeving voor deze onachtzaamheid! Wat onachtzaamheid? Neen, hij vrage veeleer vergeving voor een der verschrikkelijkste grieven, die men een eenvoudig burgerman kan aandoen! vergeving voor een dolksteek, die een van blijdschap zwellend hart doorboort; voor een mokerslag, die honderd der schoonste luchtkasteelen doet inéénstorten! vergeving voor een zedelijken en schilderlijken moord! - Ziedaar een enkele bladzijde uit de geschiedenis van dit klein, tenger mannetje. Verbaast het u thans, dat zijn rok zoo kaal, zijn gelaat zoo geel, zijn mond zoo droevig geplooid is, dat hij de opgewektheid verliest zijne sluike haren éénmaal in de maand te doen knippen? Zie hem daar nu weder op de tentoonstelling. Zijn stukje - het is ditmaal eene keuken meid, die een koperen emmer schuurt - zal wel weer slecht geplaatst zijn; zeker te hoog of te laag voor menschelijke beschouwing. De vorige maal was het alsof het zijne bewonderaars onder de engelen zocht: nu zal het misschien in de diepte zijn nedergestort. Flectere si nequeo Superos, Acheronta movebo! zucht hij niet, want hij verstaat geen Latijn. Zijn vader was een rijtuigschilder, beroemd om zijn blinkend en nooit barstend vernis; maar de zoon had te veel `zenie' om bij dat vak te blijven. Hij vorscht met schijnbare onverschilligheid de plaats uit, aan zijn meester stuk beschoren. Het schikt nogal, wat de hoogte betreft; maar in dit hoekjen is immers weer niets geen licht op den koperen emmer! Ach! de geheele wereld gaat er ook voorbij. Nutteloos staat deze Apelles op de wacht; zoomin de tripjes als de voet van zijn keukenmeid worden beoordeeld! Niemand zegt iets van den koperen emmer, waarvan zijn vrouw immers had betuigd, dat zij meende er haar muts in te kunnen opzetten! Als de bewegelijke rij der toeschouwers, `die toch waarlijk bij erger prullen stilstaat', tot zijn werk is genaderd, schijnen zij plotseling gezicht en spraak verloren te hebben.
Zijn eigen onafgebroken aandacht wekt zelfs niemands opmerkzaamheid op. - `En daar moesten zij dan die lijst nog om beschadigen!' zucht hij - `die lijst van twaalf gulden tien!' Want het verguldsel had een knauw gekregen, doordien het nog nat was geweest toen hij zijn tafereel inpakte en, een maand te vroeg, verzond. Troosteloos verwijdert hij zich, om in stilte zijn gemoed te koelen aan het portret van dien poedelhond, wiens rechteroor misteekend is. Maar, daar is het alsof hij iets hoort in den hoek van zijne schilderij. Inderdaad! Eene jonge wèlgekleede dame en een dito jonge heer staan er in eene gebukte houding op te turen. Zoo schijnt dan nog iemand dit der moeite waardig te achten ! Zie, hoe lang vertoeven zij! het zijn zeker liefhebbers, on tegenzeggelijk kenners! - Maar welk een onderdrukt gelach, nu zij er afstappen? Gerechte hemel! zij trekken een gezicht alsof zij het vroolijkste Jan Steentje gezien hadden in plaats van zijn eerbare keukenmeid, en nog even vangt hij de woorden op: `het heeft meer van een hond'. - Dat verwijt geldt, arme kunstenaar! het katjen op uw voorgrond, niet veel grooter (ik beken het) dan een schaap van het kleinste ras! Het katje, waarvoor uw eigen poes tot model verstrekte; het katje, dat gij uitteekendet des avonds, terwijl uwe teedere gade uw slaapmuts warmde op haar stoof! En (tot overmaat) daar hoort hij diezelfde jonge lieden hunne bewondering uitgillen over dienzelfden poedel, wiens rechter oor misteekend is! - `Het is,' zeggen zij, nota bene! - `het is alsof hij leeft.'
`De naam is alles,' zucht hij, en kijkt op zijn zilveren zakuurwerk,
het zilveren zakuurwerk van zijn eerzamen vader, den rijtuigschilder,
beroemd door zijn blinkend en nooit barstend vernis. Het uur is geslagen,
hij moet les geven. Ga heen, ongelukkige martelaar! ga heen
naar de jongejuffrouw C. en vertel haar voor de honderdste maal `dat
zij toch hulplijnen moet zetten'; zij heeft het weder vergeten, en nu
staat de geheele anjer scheef; ga heen, en bedenk u onderweg nog eens
of gij u wel wagen zult aan die voorstelling van de heldendaad van Van
Speyk, waar ook al voorstellingen genoeg van zijn. Vervolg uwe lessen
van uur tot uur en van dag tot dag! Met een weinig meer talent zoudt
gij misschien, met een weinig minder, zeer zeker gelukkig zijn.
No. 2. Een Familietafereel.
Het is een mijnheer en eene mevrouw van middelbare jaren, en een
jongeheer en eene jongejuffrouw in den bloei der jeugd, en een kleine
jongen van zeven jaar daarbij. Ik beschrijf u
hunne kleederdracht
niet;
er is weinig opmerkenswaardigs aan. Het zijn menschen uit den deftigen
middelstand, goede lieden, niet Haagsch, maar
kleinsteedsch
gekleed.
Ik sla een blik op de
wezen trekken
. Mijnheer ziet, dunkt mij, een
beetje
knorrig. Vraagt gij de reden? Deze menschen komen eigenlijk zoo pas
uit een naburige stad met een calèche aangereden, waarin zij met hun
vijven hebben gepakt gezeten. Mijnheer heeft drukke
zaken
, waarbij
zijn tegenwoordigheid slecht gemist kan worden; hij ziet tegen
alle uitstapjes op, als tegen zoovele bergen, en hij houdt daarenboven
niet van rijden. Maar mevrouw wilde zoo `dolgraag' de tentoonstelling
zien; al de mevrouwen zagen die. In een zwak oogenblik, hij
moet
het
bekennen, had hij het haar beloofd. Ik meen wel, aan den avond van
een dag, dat hij geen lust gehad had
menschen
te zien. Ook waren de
kinderen nooit in den Haag geweest, en het Haagsche Bosch - `het
was zoo heerlijk!' Vroeg in den morgen kwam het rijtuig voor. Het was
tamelijk mooi, ja! het was mooi weer! Maar zoodra de paarden het
Haagsche Bosch, `dat zoo heerlijk was', hadden bereikt - of het spel
sprak - scheen het dat donkere wolken den hemel betrokken! en nòg
was het Paleis van Prins Frederik niet in het gezicht of de stortregen
kwam neder! - In het plan stond, dat men op het Tornooiveld, in den
Doelen, af zou stappen en zich eerst behoorlijk en op zijn gemak verkwikken.
Mijnheer is gesteld op zijn leefregel. Maar men heeft geen
regenscherm! En dan - de straten! - Men vindt dus beter dadelijk op
de tentoonstelling aan te rijden. Van dat de eerste zwarte wolk was
komen aandrijven en de eerste rimpel op papa's voorhoofd bespeurd is,
heeft mama alles in het werk gesteld om het gesprek levendig te houden.
Zij was onuitputtelijk in
het verhalen
van de genoegens, die zij in hare
jeugd in dit `eigenste Haagsche Bosch' gesmaakt had. Maar bijna geen
woord is er gesproken sedert de eerste vochtdruppel viel en het `daar
hebben wij het al!' van de lippen van het achtbaar hoofd des huisgezins
geklonken heeft. Mevrouw, die de reis heeft dóórgedrongen, het
jonge meisje, dat haren vader met haar `vooruitgebabbel' over dat feest heeft
verveeld, en de jongeheer, die gezworen heeft dat het mooi weer zou
blijven, voelden zich als het ware verantwoordelijk voor iederen regen
drop, die viel, vallen zou, of zou kunnen vallen, en ongerust zagen zij
elkander aan. `Kom aan dan maar! - de tentoonstelling!' had papa gezegd,
toen het rijtuig stilhield en de familie werd uitgepakt. Maar in de
stemming, waarin ZEd. verkeerde, viel het hem nogal tegen dat hij voor
ieder persoon van zijn gezin een catalogus te koopen had, alleen de
kleinste uitgezonderd. Maar mevrouw! - Haar triomfante blik roept
mij toe: `wij zijn er!' en het beminnelijkst lachje vervangt, zoodra zij
zich in het lokaal gevoelt, den angstigen trek die in de volle calèche
om haren mond speelde. Ondertusschen is deze lieve familie nu
véél te vroeg gekomen. Daar is nog bijna niemand. Dit valt de
nog wel eenigszins
wereldsche dame tegen; niemand om gezien te worden!
niemand om hare lieve dochter te zien! Het is waarlijk een mooi gezichtje en,
mij dunkt, het gelukkigste van
alle
; een ongemaakte vreugde verschijnt
op haar gelaat, nu zij de bonte rijen van tafereelen overziet. Maar zij
had zich toch alles veel grooter en veel mooier en veel treffender voorgesteld.
Tien zulke zalen, duizend meesterstukken! Zij telt pas zestien
jaren. - Mijnheer haar broeder is een jaar ouder, en dus in dien lieven
leeftijd, waarin men meent voor iets goeds te zullen gehouden worden,
wanneer men den schijn aanneemt van iets kwaads dat men niet is. Hij
heeft al de
kenteekenen
, al de bewegingen van een recht lastigen wijsneus,
en schijnt nog in twijfel te hangen wat hij liever wezen zal, een
fat of een lomperd. Hij verbeeldt zich kunstkennis te hebben en is, om
daarvan proeven te geven, gestadig in de contramine. Al de stukken die
zijne goede moeder opgetogen doen staan van verrukking, acht hij `infaam
geschilderd, slecht van kleur, dwaas van gedachte, plat, zonder
diepte', kortom rechte bokken van ongerechtigheid, die hij met al de
fouten van alle slechte schilderijen belaadt. Zijn zuster dwingt hij tot
de bewondering van grove, wilde, breedgepenseelde studiekoppen van
bandieten en ijzervreters `
daar
genie in zit', en die haar volstrekt beter
moeten bevallen dan het liefste
heiligbeeld
der wereld. Hij is altijd een
schilderij of wat vooruit, zoekt
ter sluiks
de nommers op in den catalogus,
en toont dan zijne meerderheid over zijn vader door hem in
strikken te lokken en tot dwaze weddenschappen te verleiden over den
waarschijnlijken
schilder
van dit of dat tafereel,
van wien
de gedrukte
letter hem den
naam
heeft doen kennen; en na hem bewezen te hebben
dat hij dien aan zijne lichtvalling, of aan zijn behandeling, of aan zijn
stoffeering, of aan zijne ordonnantie kent, laat hij den goeden man, die
toch al niet wel gemutst is, van tijd tot tijd een ongelukkige figuur
maken. Mevrouw heeft een treurig gebrek aan ordelijkheid in hare beschouwing.
Nu is zij in dit gedeelte der zaal, maar plotseling verplaatst
zich hare nieuwsgierigheid naar het tegenovergestelde; nu eens wordt
zij door deze of gene
uitblinkende
verf aangetrokken, dan weder verlokt
door haar aangeboren zucht om gelijkenissen op te merken. `Zie toch
eens, lieverd! vinje niet, dat dat jongetje veel van ons Pietje heeft!'
Het tafereel waarvan ze spreekt, is de voorstelling van een lief kind, met het
hoofd voorover gebogen op den
ruigen kop
van een patrijshond, en door
een onzer eerste meesters geschilderd; een recht serafijnen gezichtje
waarmee ik, in het voorbijgaan, de moeder gelukwensch. Pietje - het
is
een
zevenjarig jongetje, dat ik u nog niet beschreef - Pietje is een
ongelukkig wicht, door de engelsche ziekte mishandeld, met een groot
driekant hoofd, en bleek, zeer bleek! In zijne fletse oogjes schemert
maar eene flauwe levensvonk. Ik weet niet recht of hij een zakdoek bij
zich heeft. Maar aan zijn kleedij is smaak, noch kosten, noch tijd gespaard.
De kinderen van onze dagen worden allerdichterlijkst, aller
theatraalst uitgedost. Eene vierkante uhlanemuts met een gouden kwast
siert zijn
jeugdig hoofd
, en een schotschbont
kieltje
, waarvan de breede
plooien door een nog breeder verlaktlederen riem met een
onmatigen
gesp worden in toom gehouden, en waar de ruiten zoo
groot van zijn
, dat de rug van het schaap volmaakt een gevierendeeld wapenbord vertoont,
begraaft zijne tengere ledematen. Een fijngeplooid kraagje, dat
hem in de ooren prikt, wordt naar hetzelfde stelsel van inperking te
keer gegaan in iedere buitensporige golving die het zou kunnen aannemen,
door een dasje van turkschgele zijde, zeer uitvoerig gestrikt.
Een wit engelschlederen broekje, tot groote zielesmart van mama aan
de
treden
der calèche bij het uitstappen vuil gemaakt, omkleedt zijne
kromme beentjes, eindigende in witte kousjes en lage schoentjes. `Vinje
niet, lieverd! dat dit jongetje veel van ons Pietje heeft?' vraagt de
moederlijke moeder. Maar hoe groot is hare ontzetting, nu zij opziende naar
een antwoord, niet haren echtvriend gewaarwordt, maar wie weet welk
een groot Haagsch heer, met een ridderorde en een knevelbaard! `Excuseer,
mijnheer!' en met een kleur als vuur ijlt zij weg, en sleept nu
haren wettigen gemaal voor de beeltenis van den lieven jongen, `die
zooveel van Pietje heeft'.
Zoo heeft men een geheel uur gesleten. Mijnheer meent dat het lang genoeg is; de wijsneus beweert dat er niets `eigenlijk moois' is; de jonge juffrouw heeft een dollen zin opgedaan om met een blooten hals en een gouden ketting geportretteerd te worden; en mevrouw vindt dat men niet weg moet gaan ` eer men de Haagsche menschen nog eens gezien heeft.' Het rijtuig, dat intusschen weer voorgekomen is, zal daarom nog wat wachten. Maar de Haagsche menschen komen nog niet; de beau monde zou nog niet kunnen komen. Men slentert nog een half uurtje, en ziet, de zon breekt door! Men moet van het goede weer gebruik maken om naar het Haagsche Bosch te gaan, `dat zoo heerlijk is'. De familie vereenigt zich bij den uitgang. `Heden mijn tijd !` zegt mevrouw `daar hebben we het stukje van Ko nog niet gezien! Dat moesten we toch nog eventjes opnemen.' - `Och laat dat stukje van Ko nu maar rusten' zucht mijnheer. `Het zal wat wezen!' merkt de wijsneus aan. Maar mevrouw durft de moeder van Ko niet onder de oogen komen, tenzij ze het stukje van Ko gezien heeft. Ko nu , is een neefje van de familie, een bedorven kind dat niet onaardig teekent, weshalve zijn moeder besloot dat hij moest schilderen; en toen hij iets dragelijks voortbrengen kon, besloot zij al verder, dat hij iets naar de tentoonstelling zenden moest. `O zijn koetjes! me dunkt dat ze zóózoo zullen gaan buIken!' En nu de zaal weer binnen! En nu zoekt mijnheer in den catalogus, en mevrouw in den wilde, en de dochter in schijn, en de wijsneus in het geheel niet naar het stukje van Ko. Het stukje van Ko is nergens te vinden. `Hoe groot zou het zoo wat zijn? Zeker niet zoo heel groot.' Eindelijk vindt men een stukje met koeien van Ravenzwaay of een ander, - `ja dat zal het wezen; dat is wel zoo wat in zijn manier' - en liever zonder den catalogus op te slaan, uit vrees van uit den droom geholpen te worden, sleept mijnheer de familie nu mede, volmaakt tevreden over het stukje van Ko. Daar gaan zij heen. Het is ondertusschen weer begonnen te regenen. Het geheele luchtruim schijnt uit grauw papier gesneden. Daar gaan zij heen - om het Haagsche Bosch te zien, `dat zoo heerlijk', en in het Scheveningsche Badhuis te eten, `dat zoo voornaam is', om daarna huiswaarts te rijden: mijn heer, met de zekerheid, dat hij morgen dubbel zal moeten werken; mevrouw maar half tevreden, omdat zij zoo weinig menschen gezien heeft; de zestienjarige, met den hopeloozen wensch in het hart om met een blooten hals en een gouden ketting te worden geportretteerd; en de wijsneus, veroordeeld om den geheelen weg over met den kleinen Schotschen engel op zijn knie te zitten.
No. . . Maar neen, ik stap van de nommers af; ik weet niets vervelenders en ontrustenders dan getallen; ik geloof, dat zij u in sommige omstandigheden de koorts op het lijf jagen. lk sluit dus mijn catalogus en noodig u liever , u met mij te verplaatsen te midden van dien bonten hoop van bezoekers, nu het uur du bon ton geslagen heeft, en het vol wordt in de zaal. Welk een gefluister! welk eene drukte! welk een gedrang! Maar een zacht, een beleefd gedrang, een gedrang van zijde en fluweel! Zie deze oude barones, geleund op den arm van haar zoon, den kamerheer. Zij is blij dat ze boos kan zijn omdat er nog altijd eenige burgerlieden in de zaal zijn gebleven. - Zie deze brillante modemaakster, met haar valsch goud en geplekt zijden kleed, zich de airs gevende van eene freule, en nu eens met een radde Haagsche tong, dan eens in slecht Fransch, de schilderijen ruim zoo luidkeels beoordeelende als de hoogste hooggeborene. - Aanschouw dat lieve burgermeisje, slachtoffer van de eerzucht haars broeders, die schrijver is bij een ministerie en alzoo een bril en veel fijner laken draagt dan zijn vader uit den lintwinkel. Hij wilde volstrekt niet vóór het fashionable uur naar `de expositie', en nu leeft zijn lief zustertje, dat zich wel naar hem schikken moest, in gestadige angsten, en durft zich niet in het gedrang wagen, en heeft de vermetelheid nauwelijks om zich voor het beeld van die `oude vrouw, den Bijbel lezende' te plaatsen, waarvan zij zoo veel heeft hooren spreken; zij bereikt het eindelijk, maar beschouwt het niet dan met een schuchteren blik en gereed om de vlucht te nemen voor de eerste groote dame die er haar lorgnet op schijnt te zullen richten. Ach! zij gevoelt zoo diep en zoo dikwijls dat zij maar `een juffertje' is. Tot haar groot geluk redt haar de komst van haar broeders chef uit al de pijnlijkheden dier folterzaal.
Geef u de moeite den blik van stomme bewondering dezes eenvoudigen, van onverschilligheid dezes onbeduidenden, onderling, en met het oog van verachting dezes veertigjarigen jongelings, `die zóó veel gezien heeft in zijn leven en op zijne reizen , te vergelijken. Let op dezen rampzaligen Narcissus, gelukkig door zijn bont vest en zijn stroogele handschoenen, die, op den knop van zijn rotting zuigende, zich zelven voor eene zeldzame vereeniging aller mannelijke schoonheden houdt, die de dames meer belangstelling vergt dan al de portretten van geleerden en cavalerie officieren en zeemannen in de zaal, en waardig is in al de bochten, waarin hij zich wringt, te worden afgebeeld om de bewondering aller tentoonstellingen uit te maken. De onbetaalbare levende ledeman! Sla uw oog op dezen geaffaireerden bezoeker , neen doorvlieger van de zaal, wiens gewichtig gelaat het telkens luider uitgilt `dat hij wel wat anders te doen heeft dan schilderijtjes na te loopen;' - op deze jonge dame, die zelve schildert en, met een tuyau in de hand, niet rusten kan vòòr zij de stukken van haren lievelingsschilder `genoten' heeft, `dan is haar de rest onverschillig;' - op dien student, die sterven zal, zoo er niet spoedig iemand komt, aan wien hij vertellen kan dat hij de laatste Ausstellung te Dusseldorf heeft bezocht. - `Maar wie is die jonge mensch, vraagt gij, `met dien lagen , breedgeranden hoed, die wilde haren, dien dikken stok, dat heele korte jasje, dien wijden, geruiten pantalon?' - Gij meent een schilder, een jong schilder. Gij vergist u; het is de vriend van iemand, met nog lager, nog breeder geranden hoed, met lange, maar schoone, gekrulde haren, met een nog dikker maar ook mooier stok, met een nog korter, maar fluweelen jasje, en nog bonter pantalon. En die iemand is een schilder. Deze is zijn alter ego, zijn onafscheidelijke, zijn jakhals, zijn bewonderaar, zijn namaaksel, zijn overdruk, zijne schaduw. Hij wandelt met den schilder, hij ontbijt met den schilder, hij doet keertjes te paard met den schilder, hij gaat met den schilder naar den schouwburg, hij rookt, hij zwetst, hij biljart met den schilder; alleen, hij schildert met den schilder niet. Dagelijks kunt gij hem in deze zaal vinden; want hij is een hartstochtelijk bewonderaar der schilderkunst en der schilders. Indien gij op dezen afstand het woord artiste op zijn voorhoofd meent te lezen, zult gij hem tot den gelukkigsten der stervelingen maken. `Ook is zijn schilder hem menig idée verplicht, en zoo hij wilde . . . ja zoo hij wilde!'
Zult gij nu nog vertoeven, totdat de laatste laatsten du beau monde verschijnen, die de zaal door huns gelijken bijna ontruimd vinden en, tot hun groote wanhoop weder volgeloopen met `gepeupel', dat reeds gegeten heeft -? Of willen ook wij nu maar heengaan, uit vreeze, dat deze of gene onderzoeker òns uitteekent als caricaturen van onverdragelijke leegloopers, die zich het voorkomen van opmerkers geven?
1838